انواع پژوهش و پروژه های پژوهشی
پژوهش و یا پروژه های پژوهشی انواع مختلفی دارند مانند پژوهش پایه، پژوهش کاربردی، پژوهش‌های توصیفی و پژوهش‌های تحلیلی که در این مطلب سعی کردیم به آن ها و همچنین نحوه نگارش تحقیق بپردازیم.
1-پژوهش پایه (بنیادی) و پژوهش کاربردی
پژوهش پایه (بنیادی) : اين تحقيقات که گاه تحقيقات مبنايى يا پايه‌اى خوانده مى‌شود، در جستجوى کشف حقايق و واقعيت‌ها و شناخت پديده‌ها و اشياء بوده، که مرزهاى دانش عمومى بشر را توسعه مى‌دهند و قوانين علمى را کشف نموده، به تبيين ويژگى‌ها و صفات يک واقعيت مى‌پردازند. دراين تحقيقات ممکن است نظريه‌اى انشاء شود يا اصول، فرضيه‌ها يا قضاياى نظريه‌اى مورد آزمايش قرار گيرد.
پژوهش کاربردی : اين تحقيقات با استفاده از زمينه و بستر شناختى و معلوماتى که از طريق تحقيقات بنيادى فراهم شده براى رفع نيازمندى‌هاى بشر و بهبود و بهينه‌سازى ابزارها، روش‌ها، اشياء و الگوها در جهت توسعه ی رفاه و آسايش و ارتقاى سطح زندگى انسان مورد استفاده قرار مى‌گيرند
براى مثال، استفاده از معلومات و قوانين زيست‌شناسى به بشر اين امکان را مى‌دهد تا راههاى تأمين سلامتى و بهداشت خود را جستجو نمايد. ساخت دارو براى درمان بيمارى‌ها يا توصيه‌هاى بهداشتى و ورزشى جملگى بر پايه تحقيقاتى صورت مى‌پذيرد که به تحقيقات کاربردي معروفند. اين تحقيقات نيز مبادى شناختى خود را از قوانين، نظريه‌ها و نتايج تحقيقات بنيادي، مى‌گيرند.
مطالعه ی اکتشافی و مطالعه ی تفصیلی (مطالعه ی اصلی)
مطالعه ی اکتشافی، مطالعه‌ای مقدماتی است؛ که بنا بر نوع تحقیق عمدتاً از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهده، یا مصاحبه شکل می‌گیرد. علت انجام مطالعات اکتشافی عبارتند از:
۱- غنی کردن پرسش پژوهش خود.
از طریق مطالعات اکتشافی اهداف مطالعه ی خود را بهتر شناخته و حوزه ی معرفتی خود پیرامون موضوع مورد نظر را گسترش می‌دهیم. قابل توجه‌است که مطالعات اکتشافی به دنبال شناخت اجمالی و کلی از مسئله زوایای مختلف بحث و دیدگاه‌های مختلف در این زمینه می‌باشند.
۲- مطالعه و پرس و جو از اهل فن به جهت شناخت منابع و متون اصلی پژوهش.
به عبارت دیگر امکانات مورد نیاز پژوهش و امکانات موجود خود را می‌شناسیم. (مصاحبه می‌تواند در مطالعات اجتماعی با نمونه‌ای از افرادی باشد که قرار است تا درباره ی موضوعی پیرامون ایشان به تحقیق بپردازیم) مطالعه ی اکتشافی، کوشش پژوهشگر به جهت کسب آگاهی اجمالی از کاری است که درصدد انجام آن می‌باشد.
مطالعه ی اکتشافی شبیه مطالعه ی اجمالی یک کتاب است که در آن با مروری اجمالی بر عنوان کتاب، فهرست مطالب آن و فصول مختلف آن ، آماده ی مطالعه ی تفصیلی می‌گردیم.
مطالعات اکتشافی پیش زمینه ی مطالعات اصلی می‌باشند. بسیاری تصور می‌کنند که پژوهش یافتن پاسخ پرسش‌های آنهاست. در حالی که پژوهش در درجه ی اول یافتن پرسشی اصیل و سپس شایسته پرسیدن و پژوهش کردن است. شخصیت علمی دانشجو در گرو استحکام رساله پژوهشی وی و شخصیت رساله پژوهشی وی در گرو پرسش‌های مندرج در آن است. از این رو هر چه پژوهش‌های اولیه جدی‌تر گرفته شوند، بر ارزش نهایی کار علمی شما افزوده می‌شود.
2- پژوهش‌های توصیفی و پژوهش‌های تحلیلی
پژوهش توصیفی دارای صورتی «گزارشی» بدون تأکید بر علت‌یابی مسئله می‌باشد. مانند: گزارش یک واقعه یا یک اندیشه که در آن تنها به آنچه موجود است [و نه چرایی امر موجود] توجه می‌شود. برخی از محققان، مطالعات توصیفی در حوزهی وقایع تاریخی (زمان گذشته و نه زمان کنونی) را تحت عنوان پژوهش‌های تاریخی جدا از پژوهش‌های توصیفی مورد مطالعه قرار می‌دهند. صرف نظر از جنبه ی روش‌شناسی خاص مطالعات تاریخی، بسیاری از آنها هم واجد ویژگی گزارشی بودن می‌باشند.
یکی از روش‌هایی که به تازگی مورد توجه محققان قرار گرفته‌است، پژوهش‌های آنلاین می‌باشد.
در این پژوهش‌ها توزیع پرسشنامه آنلاین محور پژوهش را تشکیل می‌دهد.
با مهیا نمودن پرسشنامه آنلاین – چگونه یک تحقیق آنلاین را مدیریت کنیم؟
فرض کنید که تصمیم گرفته‌اید که یک پژوهش آنلاین انجام دهید. سؤالاتی در ذهنتان هست که مایلید پاسخ داده شوند در حالی که به دنبال راه سریع و ارزانی برای کسب اطلاعات از مشتریان، ارباب رجوع و غیره می‌باشید. اولین و مهمترین چیزی که باید در مورد آن تصمیم بگیرید این است که هدف تحقیق چیست. مطمئن شوید که می‌توانید طی عباراتی این اهداف را به صورت سؤال و موارد قابل اندازه‌گیری بیان کنید.
اگر نمی‌توانید این کار را انجام دهید، بهتر است که به دیگر ابزارهای جمع‌آوری داده‌ها نظیر گروه‌های تحت نظر و دیگر روشهای کیفی رو آورید. تحقیقات آنلاین بیشتر بر روی جمع‌آوری داده‌های «کیفی» تمرکز دارند.
۱- اهداف اساسی تحقیق را مرور کنید. به دنبال کشف چه چیزی هستید؟ به عنوان نتیجه تحقیق چه کاری می‌خواهید انجام دهید؟ تحقیقات آنلاین تنها یکی از راه‌های جمع‌آوری داده‌ها و کمی کردن چشم‌اندازها هست.
۲- تمامی آیتم‌های اطلاعات مربوط را که می‌خواهید داشته باشید، تصور کنید. گزارش نهایی چگونه خواهد بود؟ چه نمودارها و اشکالی تهیه خواهند شد؟ چه اطلاعاتی برای اطمینان از اینکه عمل مورد نظر انجام شده نیاز دارید؟
۳- هر موضوعی در آیتم‌های ۱ و ۲ را بر اساس ارزش آن موضوع رتبه‌بندی کنید. آیتم‌های یک و دو را برای اطمینان از اینکه اهداف، موضوعات و اطلاعات مورد نیاز کامل هستند، دوباره ببینید. به خاطر داشته باشید که نمی‌توان با پرسیدن سؤالات نادرست، مشکل را حل کرد.
۴- سهولت یا سختی مهیا نمودن اطلاعات در هر کدام از موضوعات برای پاسخگو چگونه است؟ اگر سخت است، آیا راه دیگری برای کسب اطلاعات با پرسیدن سؤالات دیگر وجود دارد؟ شاید این مهمترین قدم باشد.
تحقیقات آنلاین بایستی دقیق، واضح و رک باشند. با توجه به ماهیت «وب» و نبود استحکام همراه با آن، اگر پرسشنامه شما هم بسیار پیچیده باشد و به راحتی قابل فهم نباشد، نرخ کسانی که کار را ول می‌کنند، بالا خواهد بود.
۵- دنباله ی مناسبی برای موضوعاتی که باید بدون جهت گیری باشند، خلق کنید. مطمئن شوید سؤالاتی که اول پرسیده می‌شوند، نتیجه سؤالی که بعداً پرسیده می‌شود را تحت تأثیر قرار ندهد. گاهی فراهم نمودن اطلاعات فراوان یا واضح نشان دادن هدف تحقیق، خود می‌تواند باعث جهت گیری شود. هنگامی که دنباله‌ای از موضوعات داشته باشید، می‌توانید برنامهی اولیه‌ای از یک تحقیق داشته باشید.
اضافه کردن یک متن در مقدمه که به توضیح پروژه پرداخته و انتظارات مورد نظر از پاسخ دهنده را ذکر می‌کند، پسندیده‌است. داشتن عباراتی در پایان برای تشکر و نیز اطلاعاتی در مورد اینکه چگونه می‌توانند پس از انتشار از نتیجه تحقیق آگاه شوند، کاری حرفه‌ای است.
۶- نوع سؤالاتی که برای پاسخ‌دهی مناسبترین بوده و از قدرت کافی برای برآورده ساختن نیازهای تحلیلی برخوردارند را تعیین کنید. بدین معنی که آیا می‌خواهید از سؤالات متن باز، دوگزینه‌ای، چند گزینه‌ای، رتبه دهی، مقیاسی یا مجموع ادامه دار (مقیاس نرخی) استفاده کنید. در این‌جا خط درستی وجود دارد که بایستی از روی آن عبور کنید؛ عموماً پیش نیازهای تجزیه و تحلیل قوی به سمت طرح سؤال‌های پیچیده‌تر رهنمون می‌شوند. به هر حال چند ابزار وجود دارد که می‌تواند کار را راحت تر کند:
-صفحات بخش‌بندی شده – از اینکه تحقیقات در یک صفحه گسترده که نیاز به پایین رفتن مداوم داشته باشد، پرهیز کنید. به عنوان یک ضرورت، صفحات بخش بخش شده ارائه کنید. در عین حال از اینکه تنها یک سؤال در هر صفحه داشته باشید نیز دوری کنید. زیرا این مورد باعث زیاد شدن مدت زمان مورد نیاز برای تکمیل تحقیق شده و احتمال ترک کردن تحقیق را بالا می‌برد.
-پریدن منطقی – به منظور هوشمند کردن تحقیقتان از پریدن منطقی استفاده کنید. از جملاتی نظیر «اگر به سؤال اول پاسخ منفی دادید، آنگاه به سؤال چهارم جواب دهید» پرهیز کنید. این کار باعث دلزدگی پاسخ دهنده شده و نرخ ترک را بالا می‌برد.
تحقیق را طوری طراحی کنید که از منطق صفحه استفاده می‌کند؛ بدین ترتیب، مسیر سؤالات درست به صورت خودکار بر اساس پاسخ‌های پیشین تعیین می‌شوند.
۷- سؤالات را بنویسید. ممکن است که نیاز باشد برای هر موضوع چند سؤال نوشته شده و بهترین آنها انتخاب شود. ممکن است که حتی بهتر باشد که تحقیق به چند بخش تقسیم شود.
۸- توالی سؤالات را مشخص کنید تا بدون جهت گیری باشند.
۹- تمامی مراحل فوق را تکرار کنید تا بیابید، آیا پرسش‌ها واقعاً پاسخ داده شده‌اند؟
۱۰- مدت تحقیق را زمان‌بندی کنید. یک تحقیق باید کمتر از پنج دقیقه طول بکشد. با سه تا چهار سؤال در دقیقه شما محدود به حدود پانزده سؤال می‌شوید. یک سؤال متنی باز، معادل سه سؤال چند گزینه‌ای است. اغلب نرم‌افزارهای آنلاین، مدت زمانی که پاسخگو صرف پاسخ دادن به پرسش‌ها صرف می‌کند را محاسبه می‌کنند.
۱۱- تحقیق را بین بیست نفر یا بیشتر پیش آزمون کنید. بازخور آنها را همراه با جزئیات بگیرید. آنها در مورد کدام قسمت اطمینان نداشتند؟ آیاسؤالی در مورد آن داشتند؟ آیا آنها نسبت به آنچه که شما خواسته بودید، بد فهمی داشتند؟ آیا دیدگاهی داشتند که در پرسش‌ها و پاسخ‌ها منعکس نشده بود؟
یک راه آسان برای این کار ایجاد یک بررسی دیگر با تعدادی سؤال پاسخ آزاد همزمان با پروژه اصلیتان است که می‌توان آن را تحقیق بازخور نامید.
تحقیق اصلی را به گروه آزمایشی ایمیل کرده و پس از آن تحقیق بازخور را نیز برایشان بفرستید
با این روش، می‌توانید نظرات گروه آزمایشتان را در مورد چگونگی عمل و نیز کاربردی بودن تحقیق اصلیتان را با استفاده از تحقیق بازخورد کسب کنید.
۱۲- بر اساس بازخوردهایی که می‌گیرید، در پرسشنامه آنلاینتان بازنگری کنید.
۱۳- تحقیق را به همه پاسخ دهندگان بفرستید.
تحقیقات آنلاین یک گزینه فوق‌العاده در برابر تحقیقات گران پستی و تلفنی است. تنها چند هشدار در مورد این نوع از تحقیقات وجود دارد که به هر حال باید از آنها آگاه باشید. اگر تلاش می‌کنید که تحقیقی را بر اساس نمونه‌ای که نماینده جامعه اصلی باشد، لطفاً این را در نظر داشته باشید که همه افراد آنلاین نیستند.
همین‌طور تحقیقات آنلاین مورد قبول همه نیست. تحقیقات ما نشان داده‌است که بافت جمعیتی که به دعوتنامه‌های تحقیقات آنلاین پاسخ می‌دهند، تحت سوگیری افراد جوانتر است.
نگارش تحقیق :
برای نگارش گزارش تحقیق باید طرح پژوهشی پیش رویمان باشد. عنوان فصلهای مختلف گزارش را می توانیم با توجه به طرح اولیه تحقیق انتخاب کنیم.
فصل اول پژوهش :
فصل اول هر نوع پژوهشی، مقدمه آن است. در مقدمه عنوان موضوع مساله مورد تحقیق و اهمیت آن را بازگو می کنیم اگر لازم است اصطلاح یا مفاهیمی را معرفی کنیم و یا توضیح دهیم، مقدمه بهترین محل برای انجام چنین کاری است. اگر در انجام تحقیق محدودیتها یا مفروضاتی نیز مدنظر هستند باید در مقدمه معرفی شوند.
فصل دوم پژوهش:
فصل دوم هر پژوهش شامل بررسی اجمالی کتابها، منابع تحقیقات انجام شده در مورد موضوع تحقیق است.
فصل سوم پژوهش:
فصل سوم معرفی جامعه تحقیقی، روش نمونه گیری و روش جمع آوری اطلاعات در این فصل انجام می شود.
فصل چهارم پژوهش :
فصل چهارم اطلاعات جمع آوری شده را به صورت منظم و به روشهای مختلف (نمودار، جدول، تصویر و… ) در اختیار خوانندگان می گذارید.
فصل پنجم پژوهش :
فصل پنجم نتیجه گیری از اطلاعات به دست آمده، تفسیر این اطلاعات واحیانا توصیه برای تحقیق های آینده در این قسمت قرار می گیرد.
منابع و مآخذ:
بعد از نگارش این قسمت ها منابع خود را آماده کرده ایم نگارش این قسمت بسیارآسان است. این فهرست همان طور که قبلا ذکر شد باید به صورت الفبایی مرتب شده باشد. ترتیب نگارش به صورت زیر است:
مریم حکیمیان، آوا شناسی زبان فارسی، تهران ، مرکز نشر دانشگاهی،1344
البته می توان سال انتشار را بلا فاصله بعد از نام نویسنده قرار داد.
ويژگي هاي يک پژوهشگر موفق چيست؟
يک پژوهشگر موفق نگاهي کنجکاو و موشکافانه به پديده هاي اطراف خود دارد. او نسبت به آن چه در اطرافش مي گذرد حساس است و ذهني پويا و پرسشگر دارد. ذهن پرسشگر او همواره در جهت يافتن پاسخ هاي تازه براي پرسش هاي موجود است.
هم چنين، او براي انجام موفقيت آميز پژوهش خود، از روش هاي علمي و پذيرفته شده استفاده مي کند. علاو بر آن، يک پژوهشگر موفق از مهارت لازم براي يافتن منابع اطلاعاتي مورد نيازش برخوردار است. اين منابع از محل هاي مختلف مثل کتابخانه ها، مراکز اطلاع رساني و شبکه هاي رايانه اي ملي و بين المللي به دست مي آيند.
شما به خوبي مي توانید در اين منابع به جستجو بپردازید و با مطالعه پيشينه پژوهشي موضوعي که در آن زمينه فعاليت مي کنید به درک روشني نسبت به گذشته آن موضوع دست يابید. پژوهشگران موفق به کار گروهي در طرح هاي پژوهشي بها مي دهند و تلاش مي کنند پژوهش خود را با همکاري يکديگر انجام دهند.
هم چنين، آنان نتايج يافته هاي خود را به نحو موثري منتشر ساخته و در اختيار ساير محققان قرار مي دهند. آنان نسبت به توسعه مرزهاي دانش احساس مسئوليت کرده و لحظه اي از تلاش در جهت ارتقاء مهارت هاي علمي خويش باز نمي ايستند.
کتابخانه ها و مراکز اطلاع رساني چه اهميتي در توسعه پژوهش دارند؟
کتابخانه ها و مراکز اطلاع رساني به عنوان مراکز اصلي گردآوري و سازماندهي منابع اطلاعاتي ابزار لازم را براي پژوهشگران و توسعه دهندگان پژوهش فراهم مي کنند. از آن جا که هيچ پژوهشي نمي تواند بدون برقراري پيوند با پيشينه پژوهشي در حوزه موضوعي خود موفق باشد، دسترسي به منابع اطلاعاتي روزآمد يکي از مهم ترين نيازهاي پژوهشگران است.
همه پژوهشگران نيازمند آگاهي از فعاليت هايي هستند که قبلا در حوزه پژوهشي آنان اتفاق افتاده و يا در زمان حال در جريان است. اين آگاهي از طريق دسترسي به منابع اطلاعاتي ميسر مي شود.
معمولا يافته هاي ساير پژوهشگران از طريق مجله هاي علمي، کتاب ها، سايت هاي اينترنتي و پايگاه هاي اطلاعاتي منتشر مي شود. کتابداران و متخصصان اطلاع رساني متولي گردآوري و سازماندهي اين اطلاعات هستند و نتايج پژوهش هاي قبلي را در اختيار پژوهشگران قرار مي دهند.
رابطه پژوهش و توسعه کشور چيست؟
توسعه علمي، صنعتي و فرهنگي هر کشور بدون پرداختن به امر پژوهش با موفقيت چنداني همراه نخواهد بود. در واقع پژوهش موتور محرک پيشرفت و توسعه محسوب مي شود. حتي اگر نشانه هايي از توسعه بدون پرداختن به مباني پژوهشي رخ دهد آن توسعه مستمر و پايدار نخواهد بود و نمي تواند مسير مطمئني را طي کند.
بنابراين، پژوهش مبناي توسعه است و تضميني براي استمرار توسعه به شمار مي آيد. هم چنين، به کار بستن نتايج پژوهش هاي انجام شده در هر زمينه به بهبود راهکارها و روش هاي معمول در زمينه هاي مورد نظر منجر مي شود.
توسعه پژوهش در کشور به چه عواملي بستگي دارد؟
عوامل متعددي در توسعه پژوهش دخالت دارند که ذکر همه آن ها در اين مختصر نمي گنجد. با اين حال مي توان به اختصار عوامل توسعه پژوهش را به سه بخش عوامل سخت افزاري، عوامل نرم افزاري و نيروي انساني تقسيم نمود. منظور از عوامل سخت افزاري همه امکانات فيزيکي و زيرساخت هاي بنيادي است که امکان انجام پژوهش در حوزه هاي مختلف را براي پژوهشگران فراهم مي آورد.
مثلا وجود ابزارهاي پژوهشي از قبيل دستگاه ها و آزمايشگاه هاي پيشرفته و امکانات شبکه اي و رايانه اي از جمله اين منابع سخت افزاري محسوب مي شوند. منظور از امکانات نرم افزاري جريان اطلاعات و دانش ميان پژوهشگران است که از طريق مجله ها و منابع علمي ديگر به صورت چاپي يا الکترونيکي صورت مي پذيرد.
در نهايت، بخش سوم اين مجموعه نيروي انساني و پژوهشگراني است که با دانش و تلاش خود مي توانند امکانات سخت افزاري و نرم افزاري را به خدمت گرفته و طرح هاي پژوهشي گوناگون را تدوين و اجرا کنند. علاوه بر اين، توسعه آتي پژوهش در هر کشور مبتني بر گسترش رويکرد پژوهش مدار در آموزش آن کشور است که از سطح آموزش ابتدايي شروع شده و تا پايان تحصيلات دانشگاهي استمرار مي يابد.
رويکرد پژوهش مدار در آموزش رسمي چه اهميتي دارد؟
منظور از رويکرد پژوهش مدار در آموزش آن است که در تمام سطوح و مقاطع آموزشي شيوه هاي تدريس به گونه اي باشد که دانش آموزان به مطالعه کتاب هاي درسي اکتفا نکرده و خود با بررسي منابع موجود در موضوع هاي درسي به گسترش دانش خويش بپردازند. در رويکرد پژوهش مدار دانش آموزان چگونه آموختن را مي آموزند و قادر خواهند بود که به شيوه اي علمي دانش خود را توسعه بخشند.
توسعه پايدار و همه جانبه در هر کشوري به نحو قابل توجهي در گرو گسترش کمي و کيفي فعاليت هاي پژوهشي آن کشور است. اگر نگاهي دراز مدت به امر پژوهش داشته باشيم، شايد مهم تر از انجام پژوهش در زمينه هاي مختلف گسترش رويکرد پژوهش مدار در آموزش مقاطع مختلف تحصيلي باشد.
دانش آموزان امروز پژوهشگران فردا هستند که با تلاش خود مي توانند به گسترش مرزهاي دانش بپردازند. آموزش موثر روش هاي بهينه پژوهش ضامن موفقيت پژوهش هاي آتي خواهد بود. بديهي است که گسترش پژوهش در گرو تعامل سازنده تمام بخش هاي آموزشي و پژوهشي کشور مي باشد و هيچ يک از سازمان ها به تنهايي نمي توانند به بهبود وضع پژوهش در کشور کمک کنند. بنابراين، پيشرفت در اين زمينه نيازمند عزمي ملي در اين خصوص و توجه به جايگاه پژوهش در زمينه هاي مختلف است.
